راهنمای جامع تفاوت سافت استارتر و اینورتر به زبان ساده. بررسی فنی قیمت، کاربرد، مزایا و معایب برای انتخاب بهترین تجهیز. مشاوره خرید با مبین نیرو.
در دنیای پرهیاهوی صنعت برق و اتوماسیون، دو قهرمان قدرتمند وجود دارند که وظیفه کنترل قلب تپنده کارخانه ها، یعنی الکتروموتورها را بر عهده دارند: سافت استارتر و اینورتر (درایو). شاید بارها برایتان پیش آمده باشد که در پروژه ای صنعتی، میان دو راهی انتخاب یکی از این دو تجهیز مانده باشید. آیا باید هزینه بیشتری بپردازم و اینورتر بخرم؟ یا یک سافت استارتر ساده کارم را راه می اندازد؟ انتخاب اشتباه در این مرحله، نه تنها بودجه پروژه را هدر میدهد، بلکه میتواند منجر به استهلاک زودرس تجهیزات و توقف خط تولید شود.
ما در مبین نیرو، به عنوان تامین کننده تخصصی تجهیزات برق صنعتی و نماینده رسمی برندهای معتبری همچون تکو (TECO) و اشنایدر الکتریک، روزانه با صدها تماس از سوی مهندسان و مدیران کارخانه ها روبرو هستیم که دقیقا همین سوال را دارند. هدف ما در این مقاله جامع و تخصصی، کالبدشکافی کامل تفاوت سافت استارتر و اینورتر است تا شما بتوانید با دیدی باز و مهندسی شده، بهترین گزینه را انتخاب کنید.
قبل از اینکه وارد بحث فنی شویم، اگر همین الان نیاز به مشاوره فوری برای خرید یا استعلام قیمت دارید، تیم فنی مهندسی مبین نیرو آماده پاسخگویی به شماست.
اطلاعات تماس و دسترسی:
اگر بخواهیم در کوتاه ترین زمان ممکن و بدون وارد شدن به پیچیدگی های فرمول های مهندسی، تفاوت این دو را بیان کنیم، باید بگوییم: تفاوت اصلی در “کنترل سرعت” است.
سافت استارتر (Soft Starter): همانطور که از نامش پیداست، فقط متخصص “راه اندازی نرم” است. وظیفه اصلی آن این است که موتور را مثل یک هواپیما که به آرامی از روی باند بلند میشود، به آرامی روشن کند و به دور نامی برساند و سپس (در مدل های پیشرفته) به آرامی خاموش کند. پس از اینکه موتور به سرعت نهایی رسید، سافت استارتر عملا از مدار خارج میشود. سافت استارتر نمی تواند سرعت موتور را در حین کار کم یا زیاد کند.
اینورتر یا درایو (VFD): این تجهیز حکم خلبان تمام وقت را دارد. اینورتر نه تنها موتور را به آرامی روشن میکند، بلکه در تمام طول مدت کارکرد موتور، کنترل کاملی بر “سرعت” و “گشتاور” آن دارد. شما با اینورتر میتوانید سرعت موتور را تغییر دهید، جهت چرخش را عوض کنید و موتور را با هوشمندی کامل کنترل نمایید.
خلاصه کلیدی برای تصمیم گیری سریع:
حال که دید کلی پیدا کردید، بیایید وارد جزئیات فنی و دقیق شویم.
سافت استارتر یا راه انداز نرم، یک دستگاه الکترونیکی است که برای کاهش تنش های مکانیکی و الکتریکی ناشی از راه اندازی مستقیم موتورهای القایی سه فاز طراحی شده است. وقتی شما یک موتور قدرتمند را مستقیماً به برق وصل میکنید (روش تک ضرب)، جریانی معادل 5 تا 8 برابر جریان نامی از شبکه میکشد و ضربه ای ناگهانی (لگد) به شفت و تسمه ها وارد میکند.
سافت استارتر با استفاده از قطعات نیمه هادی به نام تریستور (Thyristor) که به صورت موازی معکوس بسته شده اند، ولتاژ ورودی به موتور را کنترل میکند. در واقع این دستگاه با برش دادن موج سینوسی ولتاژ، سطح ولتاژ را به آرامی از صفر تا صد در صد افزایش میدهد. برای درک عمیق تر این تکنولوژی، مطالعه مقاله جامع سافت استارتر چیست در سایت مبین نیرو بسیار راهگشا خواهد بود.
برندهای معتبری در دنیا این تجهیز را تولید میکنند. به عنوان مثال، راه انداز نرم (سافت استارتر) اشنایدر الکتریک یکی از پرفروش ترین و مطمئن ترین گزینه ها در بازار ایران است که ما در مبین نیرو آن را با ضمانت اصالت ارائه میدهیم.
اینورتر که در صنعت با نام های درایو AC، درایو فرکانس متغیر (VFD) یا کنترل دور موتور نیز شناخته میشود، تجهیز بسیار پیچیده تری نسبت به سافت استارتر است. کار اینورتر فقط تغییر ولتاژ نیست؛ بلکه هم ولتاژ و هم فرکانس را تغییر میدهد. طبق فرمول سرعت موتورهای القایی، سرعت رابطه مستقیمی با فرکانس دارد. پس با تغییر فرکانس، سرعت موتور تغییر میکند.
ساختار داخلی اینورتر شامل سه بخش اصلی است:
این فرآیند پیچیده به اینورتر اجازه میدهد تا کارهای خارق العاده ای انجام دهد. اگر میخواهید بدانید این دستگاه دقیقاً چطور مصرف برق را کاهش میدهد، مقاله اینورتر چیست و چه کاربردی دارد را مطالعه کنید. همچنین دنیای اینورترها بسیار وسیع است و مدل های مختلفی برای کاربردهای سبک و سنگین وجود دارد که در مطلب انواع اینورتر به تفضیل بررسی شده اند.
برای اینکه انتخابی مهندسی داشته باشید، باید این دو تجهیز را در 7 رینگ مختلف با هم مقایسه کنیم.
این مهم ترین تفاوت است. سافت استارتر پس از اینکه موتور را به دور نامی رساند، دیگر هیچ کنترلی روی سرعت ندارد. موتور با همان سرعتی که فرکانس شبکه (50 هرتز) دیکته میکند، میچرخد. اما اینورتر میتواند سرعت موتور را از صفر تا حتی بیشتر از دور نامی تغییر دهد.
سافت استارتر با کاهش ولتاژ، گشتاور را هم کاهش میدهد. این یعنی اگر باری دارید که برای شروع حرکت نیاز به زور (گشتاور) زیادی دارد (مثل سنگ شکن پر از بار یا اکسترودر پلاستیک)، سافت استارتر ممکن است نتواند آن را به حرکت درآورد یا به موتور فشار بیاورد.
در مقابل، اینورتر میتواند با حفظ نسبت ولتاژ به فرکانس (V/F ثابت) یا استفاده از روش های وکتور کنترل، حتی در دورهای بسیار پایین، گشتاور نامی یا حتی بیشتر از آن را تامین کند. برای بارهای سنگین و اینرسی بالا، اینورتر پادشاه بی رقیب است.
در توان های پایین، اختلاف قیمت شاید خیلی چشمگیر نباشد، اما در توان های بالا (مثلا بالای 100 کیلووات)، سافت استارتر به مراتب (گاهی تا 3 یا 4 برابر) ارزان تر از اینورتر است.
اینورترها به دلیل قطع و وصل سریع ترانزیستورهای IGBT، هارمونیک های زیادی تولید میکنند که میتواند شبکه برق کارخانه را آلوده کند و روی دستگاه های حساس دیگر نویز بیندازد. (البته با نصب فیلتر قابل حل است). سافت استارترها در حالت بای پس (Bypass) هیچ هارمونیکی تولید نمیکنند و شبکه پاک تری را تحویل میدهند.
اینورترها به دلیل داشتن بانک های خازنی و هیت سینک های بزرگ، معمولا حجیم تر از سافت استارترها هستند. اگر فضای تابلوی برق شما محدود است، سافت استارتر (مخصوصا مدل هایی که بای پس داخلی دارند) فضای کمتری اشغال میکند.
بسیاری فکر میکنند هر دو دستگاه کاهنده مصرف برق هستند. اما واقعیت این است:
اینورترها قطعات الکترونیکی پیچیده تری دارند و به گرما و گرد و غبار حساس ترند. خازن های الکترولیتی داخل اینورتر عمر مفیدی دارند و باید تعویض شوند. سافت استارترها ساختار ساده تری دارند و معمولا خرابی کمتری را تجربه میکنند، به خصوص اگر از کنتاکتور بای پس استفاده شود. استفاده از کنتاکتور تکو با کیفیت در کنار سافت استارتر، طول عمر سیستم را تضمین میکند.
| ویژگی | سافت استارتر | اینورتر (VFD) |
| تغییر سرعت | ندارد (سرعت ثابت) | دارد (سرعت متغیر) |
| گشتاور استارت | محدود و کاهش یافته | عالی و قابل کنترل |
| قیمت | ارزان تا متوسط | گران |
| ابعاد | کوچک و فشرده | بزرگتر |
| هارمونیک | بسیار کم (در حالت بای پس) | زیاد (نیاز به فیلتر) |
| پیچیدگی نصب | ساده | نیاز به دانش فنی بیشتر |
| کاربرد اصلی | راه اندازی نرم پمپ و فن | اتوماسیون، کنترل پروسه، رباتیک |
انتخاب سافت استارتر در سناریوهای زیر بهترین تصمیم مهندسی و اقتصادی است:
برای آشنایی با یکی از بهترین نمونه های بازار، پیشنهاد میکنیم صفحه راه انداز نرم (سافت استارتر) اشنایدر الکتریک را مشاهده کنید.
در موارد زیر، سافت استارتر کارایی ندارد و باید حتما هزینه اینورتر را بپردازید:
در این سیستم های پیچیده، معمولا اینورتر با یک مغز متفکر مثل PLC در ارتباط است. برای درک این ارتباط، مطالعه مقاله کاربرد plc در صنعت برق بسیار مفید خواهد بود.
هر دو دستگاه سافت استارتر و اینورتر دارای حفاظت های داخلی برای موتور هستند (مثل اضافه بار، دو فاز شدن و…). اما گاهی اوقات نیاز به حفاظت های جانبی و تکمیلی است.
یکی از اصطلاحات رایجی که هنگام خرید سافت استارتر میشنوید، “بای پس” است. تریستورهای داخل سافت استارتر هنگام کار مقداری گرما تولید میکنند. برای جلوگیری از این تلفات حرارتی، پس از اینکه موتور به دور نامی رسید، یک کنتاکتور (داخلی یا خارجی) وارد مدار میشود و برق را مستقیماً به موتور وصل میکند و سافت استارتر را دور میزند.
استفاده از کنتاکتورهای با کیفیت مثل کنتاکتور تکو برای مدار بای پس، اطمینان خاطر را برای سالها کار بی وقفه فراهم میکند.
امروزه مرز بین سافت استارترها و اینورترها در حال کمرنگ شدن است، اما هنوز تفاوت های ساختاری پا برجاست. اینورترهای جدید با قابلیت های هوش مصنوعی و اینترنت اشیا (IoT) عرضه میشوند که میتوانند خرابی موتور را پیش بینی کنند. سافت استارترهای دیجیتال جدید نیز قابلیت های حفاظتی بسیار پیشرفته ای پیدا کرده اند که نیاز به رله های خارجی را حذف میکند.
برای مهندسان و دانشجویانی که میخواهند وارد بازار کار شوند، درک عمیق این تجهیزات و نحوه سیم کشی و برنامه نویسی آنها حیاتی است. اگر به دنبال یادگیری هستید، صفحه اموزش اتوماسیون صنعتی و ابزار دقیق و همچنین آموزش پی ال سی در سایت مبین نیرو منابع ارزشمندی را در اختیار شما قرار میدهند.
خیر، سافت استارتر فقط در لحظه راه اندازی و توقف روی ولتاژ کنترل دارد. در حین کار، موتور با سرعت نامی خود میچرخد. برای کنترل سرعت باید از اینورتر استفاده کنید.
بله، به شرطی که فرآیند شما نیاز به کاهش دور موتور داشته باشد. اگر موتور همیشه با دور نامی کار کند، اینورتر صرفه جویی خاصی ایجاد نمیکند (حتی کمی تلفات هم دارد).
بله، مدل های خاصی از سافت استارتر برای موتورهای تک فاز وجود دارد، اما مدل های رایج صنعتی معمولا سه فاز هستند. برای اطلاعات بیشتر در مورد تجهیزات تک فاز و سه فاز، مقاله انواع اینورتر را ببینید.
سافت استارتر به دلیل داشتن قطعات الکترونیکی کمتر و استفاده از بای پس، معمولا استهلاک کمتری دارد. اما اینورترها هم اگر در شرایط محیطی مناسب (خنک و بدون گرد و غبار) نگهداری شوند، سالها کار میکنند.
بله، سافت استارتر بهترین جایگزین مدرن برای مدار ستاره-مثلث است. سیم کشی آن ساده تر است، فضای کمتری میگیرد و ضربه تعویض حالت ستاره به مثلث را کاملا حذف میکند.
در توان های پایین (مثلا زیر ۵ کیلووات) تفاوت قیمت کم است، اما در توان های بالا (مثلا ۱۰۰ کیلووات) سافت استارتر میتواند تا یک سوم قیمت اینورتر باشد.
اگر آبدهی چاه ثابت است، سافت استارتر کافی است. اما اگر میخواهید فشار آب را کنترل کنید یا دبی چاه متغیر است، اینورتر (به خصوص پمپ های خورشیدی) گزینه بهتری است.
بله، اما باید از محافظ جان های تیپ خاص (معمولا تایپ B یا F) استفاده شود که با هارمونیک های اینورتر تداخل نداشته باشند و بی دلیل قطع نکنند. مقاله علت قطع شدن فیوز محافظ جان در این زمینه کمک کننده است.
بله، اما باید مجموع جریان موتورها از جریان اینورتر کمتر باشد و حفاظت حرارتی (بیمتال) برای هر موتور جداگانه نصب شود. البته در این حالت کنترل سرعت همه موتورها یکسان خواهد بود.
برند تکو یک برند معتبر تایوانی و در کلاس جهانی است که رقیب جدی برندهای اروپایی محسوب میشود. مبین نیرو نماینده رسمی این برند در ایران است. برای دیدن محصولات، به بخش کاتالوگ محصولات تکو مراجعه کنید.
در نهایت، جنگی بین سافت استارتر و اینورتر وجود ندارد؛ هر کدام پادشاه قلمرو خود هستند. انتخاب درست به نیاز فرآیند شما و بودجه تان بستگی دارد.
به یاد داشته باشید که خرید تجهیزات صنعتی پایان راه نیست، بلکه آغاز یک تعهد است. اصالت کالا، خدمات پس از فروش و تامین قطعات یدکی اهمیت حیاتی دارد. شرکت مبین نیرو با سابقه ای درخشان در تامین تجهیزات اتوماسیون و فشار ضعیف، نه تنها کالا را به شما میفروشد، بلکه دانش فنی و پشتیبانی مهندسی را نیز در اختیار شما قرار میدهد.
ما پیشنهاد میکنیم قبل از نهایی کردن خرید، حتما نگاهی به بخش مقایسه ها در سایت ما بیندازید یا با کارشناسان ما تماس بگیرید. یک مشاوره ۵ دقیقه ای میتواند میلیون ها تومان در هزینه های شما صرفه جویی کند. ایمنی و کارایی خط تولید شما، افتخار ماست.
اطلاعات تماس شرکت مبین نیرو رای:
